Kasàleo of eigentijdse Kasàlà

De Kasaléo, of eigentijdse Kasàlà, is een orale en poëtische kunst van viering, geïnspireerd op de traditionele Kasàlà die in heel Sub-Saharaans Afrika wordt beoefend.

Ze behoudt er de rituele kracht van, het ritme en de verbondenheid met voorouders en leefgebied. Ze nodigt uit om onszelf te benoemen, om onze poëtische naam met overtuiging te verkondigen — in het bijzijn van de ander.

Het genie van Jean Kabuta bestond erin om de kracht van de traditionele Kasàlà te behouden en tegelijk open te stellen voor alle culturen. Hij voegde aan de orale traditie de mogelijkheid toe om eerst te schrijven wat men later zal uitspreken. En hij breidde het gebruik ervan uit tot de viering van al het leven — menselijk, dierlijk, plantaardig of mineraal.

Zo werd de Kasaléo toegankelijk voor iedereen, en ontstonden er nieuwe mogelijkheden tot kruisbestuiving met andere kunsten, therapieën en sociale praktijken — mogelijkheden van wederzijdse en oneindige bevruchting.

De Kasaléo wordt met vreugde beoefend overal waar we de ander ontmoeten: in een intieme kring, op school, binnen een organisatie of instelling.
Ze nodigt uit tot nederigheid en dankbaarheid, terwijl ze ons de vreugde laat ervaren om in het bestaan geroepen te zijn, om te zingen en te trillen met het hart van de gemeenschap — met het hart van de wereld.

De Kasaléo nodigt uit tot Ubuntu — de kunst om mens te zijn.

Lees een voorbeeld over de kasàlà van de kasàlà

Traditionale kasàlà

"Kasàlà" is oorspronkelijk een woord uit de Cilubà-taal, gesproken door het Lubà-volk in de Democratische Republiek Congo. De traditionele Kasàlà is een mondelinge lofrede die specifiek is voor dit volk. Het wordt gekenmerkt door de aanwezigheid van een groot aantal eigennamen en structuren die bekendstaan als makùmbù, dat zijn mottos, over het algemeen in de vorm van een lofrede.

De traditionele kasàlà is een ritueel gedicht, waarvan de functie is om publieke figuren of personen te prijzen, in verschillende omstandigheden zoals inhuldiging, huwelijk, receptie en begrafenis.

Opmerkelijk is dat dit soort literatuur vrijwel overal in Afrika ten zuiden van de Sahara bestaat, met enkele variaties en onder verschillende namen: izibongo in Zuidelijk Afrika, amazina y'inka in Rwanda en Burundi, oriki in Nigeria, akö in Benin, enz.

Dit is een mooi voorbeeld van een traditionele kasàlà uit Zuid-Afrika. Voorgedragen in Xhosa met Engelse ondertitels

Ubuntu

In het Bantoe-gebied, dat zich uitstrekt van Zuid-Kameroen tot Zuid-Afrika, is er een fundamentele waarde die men umuntu noemt (of een variant van deze vorm), wat "mens, persoon" betekent. De levensfilosofie, hiervan afgeleid, is ubuntu. We kunnen dit woord vertalen als "wijsheid","menselijkheid" of, preciezer, "de kunst van het mens-zijn". De uitspraak "ik ben omdat we zijn" is ondertussen ook in het Westen heel bekend geworden en vat ook goed samen wat het betekent.

Deze filosofische waarden worden in het dagelijks leven aan het kind doorgegeven, maar ook, en in sterkere mate, via initiaties, via een literatuur van formele structuren in mondelinge, grafische of plastische vorm, die de persoon gedurende zijn hele leven vergezelt. Het gebeurt ook via de feestelijke poëzie die algemeen kasàlà wordt genoemd, en die de persoon voortdurend oproept om die fundamentele waarde die hem of haar tot mens maakt, in gedachten te houden en te verdedigen. De hedendaagse kasàlà presenteert zich als een voertuig voor ubuntu.

Ubuntu, als kunst van het mens-zijn, definieert de fundamentele rol van intermenselijke relaties, door middel van een reeks waarden die, door relaties te bevorderen, het individu in staat stellen bij te dragen tot de ontplooiing van de gemeenschap en, bijgevolg, tot zijn eigen ontplooiing. Het kan worden samengevat als een uitnodiging om 'Goed te zijn vanbinnen, en een gave aan de buitenkant'. Dit betekent dat mijn persoonlijk welzijn een voorwaarde is die mij in staat stelt een geschenk voor anderen te zijn. Daarom moet ik ernaar streven om lichamelijk, emotioneel en geestelijk gezond te zijn. Een gave zijn betekent een positieve bijdrage leveren op politiek, cultureel, economisch en sociaal gebied. Op die manier begrepen wordt ubuntu de horizon waarnaar Umuntu (de persoon) moet wandelen, om elke dag een beter mens te worden.

Korte historiek

De hedendaagse kasàlà werd geïntroduceerd in het Westen door Jean Kabuta, die deze Afrikaanse lofpoëzie herontdekte tijdens een rouwdienst in Kinshasa in 1980. Gefascineerd door de kasàlà, maakte hij het tot onderwerp van academisch onderzoek en bracht het in de jaren 90 naar Europa. Als docent aan de Universiteit Gent organiseerde hij workshops en richtte in 1996 de vzw Kasàlà op om de Afrikaanse cultuur en het samenleven tussen gemeenschappen te bevorderen.

Kasàlà verspreidde zich door België, Frankrijk en Nederland en werd een krachtig hulpmiddel in integratie- en hulpverleningsprojecten. In de jaren 2000 breidde de praktijk zich verder uit, met projecten in Afrika, zoals Kasàlà-centra in de DRC en Senegal, en samenwerkingen met organisaties als Echos Communication. In 2013 emigreerde Kabuta naar Québec, waar hij kasàlà in het onderwijssysteem integreerde en de kunstvorm verder ontwikkelde.

Sinds 2020 bestaat de Ecole du Kasàlà de Rimouski (EKAR), die opleidingen en certificeringen aanbiedt. De praktijk blijft zich wereldwijd uitbreiden en combineren met andere disciplines. Kabuta heeft verschillende publicaties over kasàlà op zijn naam staan en de kunstvorm blijft een belangrijk middel om zelfbewustzijn, gemeenschap en interculturele dialoog te bevorderen.

Deze documentaire "De Troubadours van Koning Boudewijn", vertelt het verhaal van het jongenskoor waarvan Jean Kabuta als kind, lid van was en wat hem in 1958 naar België bracht. Je ziet hem als kleine jongen en later in een fragment ook als jongvolwassene. Zelf zegt hij hierover dat het een van zijn vormende ervaringen is geweest die hem gemaakt hebben tot wie hij nu is. Hij houdt hele warme herinneringen over aan Guido Haazen en schreef ook een kasàlà voor zijn uitvaart. Die kan je hier lezen. Het gedicht vertelt hetzelfde verhaal als in de video.